Nisargadatta Upanishad

V an de grote drie uit de vorige eeuw, Ramana Maharshi, Krishna Menon en Nisargadatta Maharaj, neemt de laatste een bijzondere plaats in. Als je voor het eerst met zijn onderricht in aanraking bent gekomen door bijvoorbeeld het lezen van I Am That kom je terecht in een wonderlijke wereld van ogenschijnlijke tegenstellingen. Dit is deels te verklaren door de vertaling van Marathi naar het Engels en deels vanuit het gegeven dat de teksten altijd de weerspiegeling zijn van de actuele dynamiek van de vraag-en-antwoordsessies die op dat specifieke moment verwoord zijn. De antwoorden van Maharaj werden beïnvloed door het bevattingsvermogen en de ‘rijpheid’ van de vragensteller. Het antwoord voor de een was niet altijd gelijk aan het antwoord op dezelfde vraag voor de ander. Een en ander kan leiden tot behoorlijk wat verwarring en ogenschijnlijke inconsistenties. Als voorbeeld noem ik hier: ‘Ik ben nooit geboren en ik kan nooit sterven.’ Dat intrigeert, net als: ‘Ik ben altijd bewust tijdens het waken, het slapen en de dood.’ Als novice zou je geneigd zijn die uitspraken af te doen als wartaal van iemand die een beetje van het pad is geraakt. En toch is er een bijzondere zijnskwaliteit in de teksten en citaten, die je dwingt voort te gaan in de onontkoombare ontdekkingstocht naar inzicht en waarheid.

Een beperkt aantal mensen is het gegeven het onderricht van Nisargadatta zo uit te dragen, toe te lichten en te verwoorden, dat het de ontdekkingstocht in hoge mate faciliteert. Philip Renard behoort, net als voorheen Wolter Keers, tot die uitzonderlijk getalenteerden die daartoe in staat zijn. Dat blijkt eens te meer uit de samenstelling van deze Nisargadatta Upanishad. Zoals uit de inleiding blijkt, is een Upanishad een klassieke tekst die handelt over werkelijkheid die aan elke zintuiglijkheid voorafgaat. Deze Upanishad omvat twee delen. Deel 1 bevat passages uit I Am That rondom het thema ‘Wie ben ik?’, de niet te beantwoorden vraag die uiteindelijk voert naar wat we in essentie zijn. Deel 2 bevat passages uit boeken zoals bijvoorbeeld: Prior to Consciousness, Consciousness and the Absolute. In het 2e deel ligt de nadruk op de ‘beleving ik ben’, die groots is, maar nog beperkt. Philip introduceert hier terecht het begrip ‘beleving’. ‘Ik Ben’ is de beleving: het is wat ons doet beleven, doet waarnemen met onze zintuigen. Zo gezien is beleving aanschouwelijk van aard en doet ons voelen en de wereld ervaren. Maar beleving betekent ook zoiets als wat iets tot leven brengt, het is als het ware leven schenkend. Dat ‘Ik Ben’ is tijdloos, onveranderlijk, maar heeft nog steeds wat objectieve kenmerken: het verdwijnt tenslotte bij de dood van het lichaam. Wel wijst het de weg naar het uiteindelijke, niet te kennen primordiale beginsel waaraan geen waarneembare eigenschapen kleven. Een andere toelichting op ‘Ik Ben’ is eveneens zeer verhelderend. Nisargadatta noemt de beleving ‘Ik Ben’ een van de drie staten, die bestaat naast de droom-/waakstaat, en diepe slaap. Het is de toegang naar de vierde staatloze staat: ‘solide stabiel onveranderlijk zonder begin of eind, steeds nieuw, altijd vers. ‘Ik Ben’ is de deur van de gevangenis, maar ook de deur naar bevrijding.’

Alle citaten en passages zijn pareltjes van wijsheid en inzicht. Schitterend samengesteld, zodat de kern van Maharaj’s onderricht kristalhelder aan de lezer wordt gepresenteerd. Die pareltjes voeren je per keer weer terug naar de niet te benoemen essentie van ons zijn. De kracht van deze Upanishad is vooral ook dat door de weloverwogen selectie van passages de eerdergenoemde verwarring en paradoxen in de ‘transcripts’ van de oorspronkelijke teksten zichzelf als het ware laten oplossen. Wat overblijft, is een buitengewoon inspirerende kernachtige samenvatting van Maharaj’s onderricht.

Justus Kramer Schippers