Land in de werkelijkheid, stap in het heden

Land in de werkelijkheid, stap in het heden

• Robert Hartzema
• Uitgeverij Karnak
• ISBN 978 90 63501181
• Boekbespreking door Win Bück

R obert Hartzema is al veertig jaar autoriteit op het gebied van boeddhistische psychologie en dzogchen en de auteur van twintig boeken op dit terrein, waaronder zijn bekende dzogchen-trilogie. Naar aanleiding van het verschijnen van zijn laatste boek in 2012 verscheen er destijds een interview met hem in het november/decembernummer van InZicht. Van Land in de werkelijkheid zegt hij zelf dat dit het laatste boek is waarin hij iets systematisch probeert uit te leggen.

Ik vind het opmerkelijk dat ik geen enkele verwijzing naar en uitwisseling met die andere dzogchen-kenners gevonden heb: Philip Renard en Jan Geurtz. Ook bij die laatste twee niet. Misschien heeft dat te maken met het feit dat Renard en Geurtz met name de non-dualistische kern uit het dzogchen-onderricht benadrukken, terwijl de boodschap die Hartzema uit de dzogchen-traditie destilleert niet per se non-dualistisch van aard is. In het milieu van satsang en non-dualiteit ligt de nadruk altijd op het tijdloze en onveranderlijke en is de belangrijkste (ogenschijnlijke) tweedeling die tussen dat Ene dat wij in essentie zijn en alle verschijnselen (de wereld en wijzelf) die daarin opkomen en weer verdwijnen. Bij Hartzema gaat het primair om het onderscheid tussen bewust en onbewust, aanwezig en afwezig, tussen werkelijk leven of geheel automatisch geïdentificeerd zijn. Voor hem lijkt de werkelijkheid een gegeven, waarbij je de keuze hebt om die slapend of geïdentificeerd door te lopen of lijfelijk-zintuiglijk ten volle te ervaren.

De kern van zijn boodschap luidt dat wij zoveel in de (irreële) virtuele wereld vertoeven – niet alleen via onze beeldschermen de laatste decennia, maar ook in onze verhalen, dagdromen, fantasieën en innerlijke dialogen – dat wij het directe lijfelijke en zintuiglijke contact met de werkelijkheid verliezen. Bewust worden en bevrijd worden van die beperkende en belemmerende patronen is dan de ingang naar helderheid en vrijheid. Vrijheid voor de persoon, wel te verstaan.

Het lezen van het boek maakte mij in ieder geval heel bewust van al die automatische reflexen die wij ons aangeleerd hebben, of dat nu grijpen naar de smartphone is of wegglijden in herinneringen, toekomstverwachtingen en innerlijke commentaarstemmen. Een interessant boek om aandacht te schenken aan je lichaamsbewustzijn.

Win Bück