Het padloze pad door de poortloze poort ─ het Hier-Nu

Het padloze pad door de poortloze poort – het Hier-Nu – Joan Tollifson, Verschenen in InZicht nr 3. 2020 – Leestijd is ca. 11 minuten

E r bestaat geen werkelijke of uiteindelijke verklaring of beschrijving van wat dit is. We kunnen dit bewustzijn noemen, of ervaren, aanwezigheid, zijn, of dat wat is. We kunnen zeggen dat het een droom is, of illusie, of werkelijkheid, of gewaarwordingen, of een subatomaire intergalactische beweging van energie, met atomen, moleculen, planeten, zonnen, zwarte gaten, hersenen, ingewanden en evolutionaire ontwikkeling, of we kunnen het aanduiden met de goddelijke Lila. Maar als we nu eens AL deze woorden laten varen, AL deze concepten, labels, verklaringen en beschrijvingen, wat blijft er dan over?

Laat op dit moment alle woorden los die je geleerd hebt om te beschrijven wat er hier gaande is: bewustzijn, gewaarzijn, geest, materie, energie, etc. Laat al die woorden gewoon los. Wees hier zonder die woorden.

Laat ook alle ideeën vallen die je verzameld hebt, alle verklaringen, beschrijvingen, voorstellingen, conclusies en opvattingen, zoals: alles is bewustzijn, het is allemaal één, alleen God bestaat, er bestaat geen God, alles is een schepping van ons brein, geest gaat vooraf aan materie, materie gaat vooraf aan geest, bewustzijn is alles wat er is, het is allemaal een droom, alles bestaat uit subatomaire deeltjes, er bestaat geen zelf, ik ben een vrouw, ik ben succesvol, ik heb gefaald, ik ben zwart, ik ben blank, ik ben slim, ik ben dom, een persoon is slechts een begoocheling, mijn problemen bestaan echt, alle problemen zijn onwerkelijk, evolutie en geschiedenis bestaan daadwerkelijk, het verleden heeft echt plaatsgevonden, er is nooit iets gebeurd, het is allemaal een illusie, alleen het nu bestaat, alles verandert, gewaarzijn is onveranderlijk, vrije wil bestaat, er bestaat niet zoiets als een vrije wil, etc.

Gooi voor nu AL deze ideeën overboord, AL deze verklaringen, formuleringen, beschrijvingen, voorstellingen, conclusies en opvattingen.

Wat blijft er dan over?

” Laat die grijpreflex achterwege en ontspan”

Grijpen

Er bestaat geen werkelijke of uiteindelijke verklaring of beschrijving van wat dit is. We kunnen dit, wat er dan overblijft, bewustzijn noemen, of ervaren, aanwezigheid, zijn, of dat wat is. We kunnen zeggen dat het een droom is, of illusie, of werkelijkheid, of gewaarwordingen, of een subatomaire intergalactische beweging van energie, met atomen, moleculen, planeten, zonnen, zwarte gaten, hersenen, ingewanden en evolutionaire ontwikkeling, of we kunnen het aanduiden met de goddelijke Lila. Maar als we nu eens AL deze woorden laten varen, AL deze concepten, labels, verklaringen en beschrijvingen, wat blijft er dan over?

Als je dan nog steeds probeert om datgene wat er dan overblijft te ‘vatten’ als een soort uiteindelijke voorstelling of label – als ware dit het ‘juiste’ antwoord –  merk dan deze sterke en vertrouwde neiging van je denkgeest als oude gewoonte op, deze mentale beweging om ‘houvast te vinden’ of ‘jezelf ertoe te verhouden’ en ‘het antwoord te vinden’. Deze manier van functioneren mag dan nuttig en wezenlijk zijn als je aan het uitzoeken bent welke bus je moet nemen, of welk antwoord je moet geven op een schoolexamen, of in vele andere praktische levenssituaties. Maar als een antwoord op de directe herkenning van de non-conceptuele werkelijkheid, waartoe je hier uitgenodigd wordt, is het helemaal niet functioneel. Dus laat die grijpreflex, indien mogelijk, achterwege en ontspan. Wees hier gewoon zonder dat je weet wat dit allemaal is of hoe het allemaal in elkaar zit.

Let ook op je neiging om ‘hiervan de juiste ervaring’ te willen hebben, of wat voor soort speciale of bepaalde ervaring dan ook. Kijk of je op zoek bent naar een resultaat of uitkomst – een grote doorbraak of een ontwaken wellicht, een twijfelloze helderheid, een ultieme oplossing voor het grote vraagstuk van het leven, het grote mysterie: Wat is dit? In plaats daarvan, wees hier gewoon, zonder enig doel of enige intentie, zonder verwachting, zonder woorden, zonder te weten wat dit allemaal is, zonder het te hoeven weten en zonder dat jouw ervaring anders hoeft te zijn dan precies zoals die is.

Hoor de geluiden (van het verkeer, de wind, het vogelgezang, de blaffende hond, de spelende kinderen), echter zonder ze van een etiket te voorzien. Voel de lichaamssensaties (ademhalen, kloppen van het hart, tintelingen en trillingen, pijn, warmte, kou), maar zonder ze te benoemen. Kijk naar alle kleuren, vormen en bewegingen net zoals je zou genieten van een abstract schilderij. Wees hier gewoon, zoals een baby hier zou zijn, aanwezig en bewust, zonder woorden, ideeën, gedachten of verklaringen.

Wat overblijft

Natuurlijk stel ik niet voor dat we moeten proberen om voortdurend in een gedachtevrije toestand te verkeren, of dat we ernaar moeten streven  om alle woorden, gedachten en ideeën voorgoed uit te bannen. Woorden, ideeën, verklaringen, beschrijvingen, voorstellingen en opvattingen komen allemaal van pas en ze hoeven geen probleem te zijn als ze gezien worden voor wat ze zijn. Ook zij zijn onderdeel van dit hele naadloze gebeuren, maar ze kunnen wel voor immens groot lijden en verwarring zorgen als we de labels, de verhalen en de voorstellingen aanzien voor de werkelijkheid. Deze verhalen, labels en concepten zijn weliswaar ook aspecten van de werkelijkheid – ALLES is namelijk inbegrepen – maar om dat echt te ZIEN moeten we de hypnotische betovering van het geloof erin doorbreken, door ze zo nu en dan opzij te zetten en door te ontdekken, op te merken of wakker te worden voor dat, wat er overblijft als ze verdwenen zijn.

Misschien valt het je op hoe ruimtelijk en bevrijdend dit voelt, deze woordloze, non-conceptuele levendigheid die er dan overblijft. En hoe ontspannen en vreugdevol het voelt om gewoon te zijn, om niet te weten wat alles is, om niets anders te willen dan wat is. Of misschien merk je wel angst op, rusteloosheid, verveling of weerstand. Wat er ook maar opkomt, merk op dat dit allemaal slechts voorbijgaande ervaringen zijn, of ze nou ruim voelen of verkrampt, prettig of onprettig, rustig of opwindend. Merk op dat gewaarzijn het allemaal laat zijn zoals het is.

In het geval dat er gevoelens opkomen die we gewoonlijk bestempelen als angst, rusteloosheid, verveling of weerstand, zou je kunnen onderzoeken waar deze ervaringen uit bestaan. Merk de gedachten op die deze ervaringen in gang zetten en in stand houden, merk het ‘ik’ op in het centrum hiervan, voel de rauwe sensaties op zich. Ga dieper deze sensaties binnen met open aandacht en kijk of er iets vasts, iets substantieels of blijvends in zit. In het gedachteverhaal lijken deze geestestoestanden heel reëel en massief, net als de ‘ik’ die ze ogenschijnlijk heeft. Maar kijk goed en zie hoe wezenlijk en blijvend iets hiervan eigenlijk is.

Aanwezigheid

Het padloze pad van ontwaken, dat ik zou omschrijven als onmiddellijk en niet als geleidelijk, bestaat eenvoudigweg uit de herkenning van deze eenvoudige, woordloze aanwezigheid, dit open niet-weten, dit simpele zijn dat altijd hier en nu is. Daarbij kun je ook zien (op elk moment dat het gebeurt) hoe verwarring ontstaat, hoe lijden plaatsvindt en waar deze ervaringen eigenlijk uit bestaan – de gedachten, de gewaarwordingen, de intrige. Zie de identificatie met een persoonlijk zelf wanneer dit opkomt, de manier waarop we ogenschijnlijk ineenkrimpen tot dit ingekapselde ‘ikje’. In functionele situaties is deze tijdelijk identificatie als een persoon geen enkel probleem – je reageert op je naam, enz. Maar merk op wanneer dit niet echt functioneel is, wanneer de gedachte of het gevoel opspeelt een klein ikje te zijn dat meent de denker van zijn gedachten te zijn en de keuzemaker te zijn; die meent ontoereikend te zijn, gebrekkig, verward, verloren, twijfelend, onzeker, die aan de hand genomen moet worden, die ‘er’ nog niet helemaal is, enz.

Zie hoe deze onjuiste identificatie als een afzonderlijk persoon het gevoel geeft nietig en ontoereikend te zijn, afgescheiden en onzeker. Zie hoe je geest vervolgens begint met zoeken en grijpen, en hoe onbevredigend dat is. Merk je neiging op om je zelfbeeld te verdedigen, zelfs om de realiteit en echtheid van je lijden te verdedigen. Kijk of dit schijnbare zelf daadwerkelijk gevonden kan worden, of het enige werkelijkheidswaarde heeft, of dat het gewoon een stel gedachten, gewaarwordingen, gevoelens, herinneringen en mentale beelden is die steeds veranderen. Merk de aanwezigheid van gewaarzijn op die het allemaal gadeslaat en omvat, de onpersoonlijke aanwezigheid die niet ingekapseld is, maar juist onbegrensd, grenzeloos, onbelemmerd en vrij.

Merk op dat dit gewaarzijn, deze aanwezigheid, eigenlijk altijd al voorhanden is, zelfs midden in het denken, het verbeelden en het identificeren als een persoon, ook in het verloren en verward voelen. We gaan eigenlijk nooit weg uit het Hier – Nu, deze oneindige, eeuwige, tijdloze onmiddellijkheid die alles is wat er is. Stop en check dit telkens als het anders lijkt te zijn en zie dan dat dit zo is. Merk ook op dat jij deze aanwezigheid bent, dit gewaarzijn en dit hele gebeuren. Er bestaat geen werkelijke scheidslijn tussen binnen en buiten, tussen subject en object, tussen lichaam en omgeving. Kijk goed en zie dat dit zo is.

Wanneer er verhalen uit het verleden of over de toekomst opkomen, herken dan dat dit zich nu voordoet, dat het verleden helemaal verdwenen is en dat de toekomst slechts fantasie is. Herken dat je altijd Hier bent in deze onmiddellijkheid, deze aanwezigheid. Merk op dat Hier-Nu geen scheidslijnen of grenzen heeft, geen ervoor en erna, geen begin of einde.

“Voor het geheel bestaan er geen obstakels of problemen”

‘Ik’ en ‘mij’

Verwijst het woord ‘Ik’ niet ten diepste naar deze oneindige en eeuwige bewuste aanwezigheid, deze ondeelbare eenheid, dit Hier-Nu? Zou het kunnen zijn dat iedereen dit zelfde ‘Ik’ deelt (en IS)? Iedereen met een uniek gezichtspunt en een unieke levensfilm, terwijl dit allemaal plaatsvindt in en als dezelfde grenzeloze bewuste aanwezigheid, dezelfde onmetelijke intelligentie, dezelfde ondeelbare energie?

Merk op dat alles vanzelf gebeurt, keuzeloos, zelfs schijnbare beslissingen en keuzes. We doen altijd precies dat waar het leven ons elk moment toe aanzet. En vervolgens strijkt de gedachte, die zich als ‘mij’ voordoet, voor of na de handeling alle eer op (of geeft zichzelf de schuld), of maakt zich angstvallig zorgen het verkeerd te zien.

Merk op hoe gemakkelijk woorden de neiging hebben om zelfstandigheid te suggereren en verdeling te scheppen, waarbij ze zelfs van ‘gewaarzijn’, ‘aanwezigheid’, ‘bewustzijn’, of ‘eenheid’ een object of een bepaalde ervaring trachten te maken. Woorden zoals deze verwijzen naar iets dat nooit tot object kan worden gemaakt. Elke ervaring is niet blijvend – als ze verschijnt, verdwijnt ze ook weer. Eenheid echter, of gewaarzijn of aanwezigheid, is niet een voorbijgaande ervaring, hoewel ze elke ervaring in zich draagt en ook ELKE ervaring is. Maar ze is niet beperkt tot een bepaalde ervaring, en ze is geen object waar we los van staan en naar kunnen kijken of grijpen. Ze is de uiterste eenvoud van precies hier, precies nu, gewoon zoals het is – dit hele gebeuren – inclusief ALLES, zonder uitzondering.

Openen

De woorden die ik gebruikt heb zijn slechts voorzichtige verwijzingen. Wat werkelijk bevrijdt is open worden voor de non-conceptuele werkelijkheid zelf. Dan zal de dans der vormen – de film van jouw waakbestaan – gewoon doorgaan, en het zal alles omvatten, denken, begripsvorming, herinneren, verbeelden, verhalen vertellen; zo nu en dan zal het de rol van een bepaalde persoon spelen. Iemand met voorkeuren, meningen, interesses, smaken, neigingen, aanleg, enz. Maar dat alles kan gezien worden als het onverklaarbare, niet te vatten, ongrijpbare en onoplosbare spel dat het is. Het kan nu luchtiger en speelser gedragen worden. Zelfs als je je af en toe verliest in het verhaal en klem zit in de maalstroom van emoties en gedachten is dat niet langer een probleem. Het is niet persoonlijk. Het is geen een of andere Kosmische Vergissing. Bewustzijn of intelligentie-energie, of hoe we dit hele gebeuren ook noemen, schept er schijnbaar genoegen in om veel verschillende dingen te ervaren. Het houdt van verhalen. Het houdt ervan om helemaal op te gaan in een film en het houdt ervan om weer wakker te worden. Is je dit al opgevallen? Dit schijnt inherent te zijn aan onze aard als bewustzijn. Voor het geheel bestaan er eigenlijk geen obstakels of problemen. De wolken beschadigen nimmer de hemel, net als de reflecties in de spiegel haar oppervlak nooit bezoedelen of het vuur in de film het scherm nooit schroeit. Op dezelfde manier tasten al die veelsoortige en uiteenlopende ervaringen nooit de eenheid zelf aan.

We proeven deze waarheid elke nacht, wanneer al onze drama’s, zorgen en ervaringen helemaal verdwijnen in onze diepe slaap. Alle woorden en verklaringen, en alle vragen en problemen zijn dan weg. Degene om wie het verhaal schijnbaar draait, degene die er belang bij heeft om dit alles uit te zoeken en iets te bereiken, om iemand te zijn en het goed te doen, ook die verdwijnt. Er blijft niets over om waar te nemen, te ervaren of te begrijpen. Wat een opluchting! En we zien nooit op tegen deze nachtelijke verdwijning – we kijken er zelfs naar uit!

En dan verschijnt uit deze duisternis weer het waakbestaan – dit totaal onverklaarbare en verbazingwekkend wonderbaarlijke spel. Geniet van de dans! Geniet van de hele show! Zie hoe kortstondig, tijdelijk, veranderlijk en oneindig rijk en onverklaarbaar dit alles is. Zie hoe het allemaal bestaat uit deze bewuste aanwezigheid. Geniet ervan om te ZIJN wat je onmogelijk niet kunt zijn. Gewoon DIT, precies zoals het is.

Vertaling Win Bück