Als een bal in een bergstroom

Alan Watts – Verschenen in InZicht nr 1. 2019 – Leestijd is ca. 4 minuten

De mens kan geen controle uitoefenen op zichzelf tenzij hij zichzelf accepteert en met zijn natuur meegaat, in plaats van tegen zijn natuur in, zelfs als die natuur hem in de richting van iets slechts stuurt. Hetzelfde geldt voor zeilen, want als je tegen de wind in wilt zeilen, moet je geen conflict veroorzaken door de boot recht tegen de wind in te sturen. Je kunt alleen tegen de wind in zeilen door de wind in de zeilen te houden en een zigzaggende koers aan te houden. En om een auto uit een slip te halen moet de bestuurder met de draai mee sturen.

“Meditatie is de ontdekking dat aankomen in de essentie van het leven altijd op dit moment is.”

Ons probleem is dat onze langdurige indoctrinatie in dualistisch denken met zich meebrengt dat we het als een kwestie van gezond verstand beschouwen om onze natuur onder controle te houden door ertegenin te gaan. Maar dat is dezelfde foutieve opvatting van gezond verstand die de bestuurder ertoe aanzet om tegen de draai in te sturen. Om controle te houden moeten we onszelf nieuwe reacties aanleren, zoals je bij de kunst van het judoën moet leren om je niet te verzetten tegen een val of een aanval, maar er controle op uit te oefenen door mee te bewegen. Iemand die begrijpt wat zen is, is iemand die menselijk weet te blijven met dezelfde ongekunstelde soepelheid en afwezigheid van innerlijk conflict waarmee een boom een boom is. Zo iemand is te vergelijken met een bal in een bergstroom, wat betekent dat hij in geen enkele situatie geblokkeerd, afgestopt of beschaamd kan worden. Zijn geest wiebelt of weifelt nooit, want hij kan weliswaar zijn handeling kort onderbreken om een oplossing voor een probleem te bedenken, maar de stroom van zijn bewustzijn beweegt altijd rechtdoor en komt niet vast te zitten in de vicieuze cirkels van de angst of besluiteloze twijfel, waarin het denken heftig rondtolt zonder enig richtingsgevoel. Hij is niet onbezonnen of gehaast in zijn handelen, maar eenvoudigweg bestendig. Dat is wat zen bedoelt met onthecht zijn – niet zonder emotie of gevoel zijn, maar iemand zijn in wie het gevoel niet plakkerig of geblokkeerd is en door wie de ervaringen van de wereld heen gaan als de weerspiegelingen van vogels die over het water vliegen.

Uit: This Is It and Other Essays on Zen and Spiritual Experience.