5 vragen over coaching

Voor dit nummer over ‘sleutelen aan iets wat er niet is’ creëerde ons redactielid Hans Tibben, zelf non-duaal coach, vijf indringende vragen om non-duale coaching en/of therapie onder het vergrootglas te leggen. We vroegen drie coaches om een paar vragen te kiezen en daar kort antwoord op te geven. Hieronder vindt u hun visie.

1. Ben je als non-duale coach /therapeut niet een beetje een oplichter? Mensen komen doorgaans voor oplossingen van hun persoonlijke problemen, om vervolgens hun reis voort te zetten als afgescheiden ik. Kun je mensen helpen zonder de illusie van afgescheidenheid te verlengen?

Sandra: Een oplichter? Ja, wellicht ben je dat als coach/therapeut. En dan vooral omdat ik zelf ook veel baat heb bij de gesprekken die ik voer. De hulpvragenden geven de gelegenheid om bij een breed scala aan aspecten van het leven met compassie en liefde aanwezig te zijn, van het meest rauwe trauma tot het gelukzalige moment van inzicht. Het geeft mij het besef dat niets in het leven mij vreemd is en alles in mij te vinden is. Het helpt mij ook mijn eigen thema’s, worstelingen en belemmeringen in te zien en aan te gaan. En het helpt mij steeds weer af te stemmen op ‘het eenheidsveld’ waar ik in diepste essentie niet de helper ben maar waar hulp door mij heen komt en ik instrument van Hulp ben.

Ik schrijf op mijn website dat het een illusie is dat je persoonlijke problemen echt kunt oplossen zonder de wortel of de oorsprong van de problemen aan te pakken. De hulpvragenden zijn gewaarschuwd en dat raakt hen vaak aan een verlangen om dieper te gaan en het probleem niet cosmetisch aan te pakken.

Of de illusie van afgescheidenheid wordt doorbroken? Niet altijd, maar dat hoeft en kan ook niet altijd. Op weg gaan naar de oorsprong is al heel wat. Deze weg is een weg terug naar binnen, her-inneren, naar de dieptes van het Zelf, naar wie ik in wezen ben, een weg waarin je gewoonweg niet rechtstreeks bij de ervaring van de ‘ware natuur’ terechtkomt, maar waar je wissels, knopen en doorgangspoorten tegenkomt en door gaat. Van weerstand, van schaamte en schuld, van het doorzien van valse identificaties, belemmerende denksporen, van het leren voelen en direct ervaren, van het weer laten stromen van gestolde emoties, van de oerpijn voelen van het oertrauma dat ik niet mijZelf ben/mag zijn.

Cees: Deze vraag veronderstelt dat een non-duale coach een oplichter is als hij/zij bewust het lijden van de coachee verlengt door niet in te gaan op het inzicht van ‘het al vrij zijn’ op basis van het non-duale concept. Mensen komen over het algemeen niet bij mij met de behoefte om hun coachvraag vanuit non-duaal perspectief te verkennen. Ik noem mezelf ook geen non-duaal coach, waarom zou ik? Ik faciliteer leren, zelfreflectie en zelfonderzoek, vanuit het punt of verhaal waar men op dat moment mee komt.

Ja, soms kan ik mensen helpen door de ervaring van het afgescheiden zijn te verkorten. Voor de coachee is het geen illusie, maar een ervaring van lijden op dat moment in het leven. Het is zijn of haar ‘pijnlichaam’ (naar Eckhart Tolle) dat spreekt en om aandacht vraagt. Dat dient ook je vertrekpunt te zijn. Een coach is geen goeroe die vertelt hoe de wereld van non-dualiteit in elkaar steekt. En coaching is geen satsang. De start van de (indirecte) reis is dat we als het ware gaan ‘oefenen’ met het ego en te leren doorzien dat we worden geleefd door dat ego. Niks mis mee, maar het veroorzaakt ook veel lijden. We creëren ruimte waarin het ego wordt gezien/doorzien. De getuige begint als het ware wakker te worden. Zoals Jan Geurtz het zo mooi zegt: Het bewustzijn laten wennen aan zichzelf.”

2. Waaraan kun je een authentieke (non-duale) coach/therapeut/leraar herkennen? Waar let je dan op?

Sandra: Aan het feit dat deze zich niet laat voorstaan op wel of niet authentiek zijn en het woord niet in de mond neemt. Zij leidt je terug naar jouw Authenticiteit en richt zich daarop.

Amaranatho: Non-duale coaching is de ultieme zwendel; je praat alleen maar tegen jezelf! En de eenvoudigste manier om een authentieke non-duale coach te herkennen is door voor jezelf te herkennen wie je werkelijk bent.

Of misschien kun je ze googelen, ChatGPT vragen of een trustpilot review lezen? Waar let je op? Op wat anderen denken dat goed is? Op wat jij denkt dat goed is? Op een gevoel? Op een uitstraling? Op subtiele energie? Op shakti? Op inspirerende en opbeurende woorden? Op de hoeveelheid likes op Instagram? Op hun reputatie en populariteit op sociale mediaplatforms? Op hun regels: bijvoorbeeld geen vlees eten, veganistisch zijn, veel seks hebben, celibatair zijn? Op hun community? Op een YouTube-clip? Of ze je een buitenlands klinkende naam willen geven?

Leraren geven les omdat ze willen leren. Coaches coachen voor hun eigen persoonlijke ontwikkeling. Therapeuten willen hun nieuwste technieken delen. En coach/therapeut-supervisors willen alle bovenstaande personen helpen!

Dus waar ben je naar op zoek? Genezing? Trauma ontvluchten? Seksuele expansie? Spirituele gelukzaligheid? Wijsheid?

Wat ik voorstel is om aandacht te besteden aan de oorspronkelijke gedachte of intentie die je deed besluiten dat je graag met iemand wilde samenwerken. En als je besluit gebruik te maken van een non-duale coach kun je je afvragen: handelen ze ethisch verantwoord? Zijn ze zelf in een vorm van supervisie? Houden ze zich aan een ethische code? Zijn ze gefixeerd op een bepaalde visie? Zijn ze traumasensitief? Hoeveel geld vragen ze?

Het helpt ook om te weten hoe een sekte eruitziet en hoe je een nepgoeroe kunt herkennen. Uiteindelijk weet je wie je kunt vertrouwen omdat je in essentie hetzelfde bent, en als je iemand vertrouwt zou dat wel eens het meest vruchtbare in je leven kunnen zijn, of lijden, en mogelijk allebei. Wie zal het weten? Het leven is complex en mensen blijven rommelig!

3. Aan een coach/therapeut of leraar kun je je ook hechten, waardoor een verslaving aan de autoriteit optreedt en er allerlei beelden op de autoriteit geprojecteerd worden. Herken je dat?

Cees: Jazeker. Ik zag dat bijvoorbeeld tijdens de silent retreats bij Isaac Shapiro. Een wonderlijk beeld van een soort hiërarchie van volgelingen aan de voeten van de meester. Het leek op verering. Men maakte zich enerzijds klein ten opzichte van de leraar. En anderzijds soms groter ten opzichte van hen ‘die nog niet zover waren’. Veel minzame glimlachjes bij vragen van ‘beginners’. Natuurlijk lang niet door iedereen. Er werd daardoor ook een ego-identificatie aan ontleend: ‘ik ben verder op het spirituele pad dan jij’. Een soort spirituele coping. Mensen reisden soms ook jarenlang met hem mee, in de hoop op verlossing. Alles wat Shapiro zei of stelde, en dat was soms best controversieel, werd standaard met grote instemming begroet. Alles wat het spirituele zelf leek te bevestigen kreeg applaus. Alsof er geen kritische blik meer kon zijn. Er ontstaat een soort groepsbewustzijn. Er kon groot rumoer ontstaan als iemand wel kritisch stond ten opzichte van wat werd gesteld en Shapiro bijvoorbeeld uitdaagde; uitsluiting dreigde door de volgelingen. Niets menselijks is ook non-duale volgelingen vreemd. Shapiro leek soms te worstelen met deze verering of het voetstuk waarop hij werd geplaatst.

Ik maak dat zelf ook mee: cliënten die zich zo gezien en gehoord voelen dat er een afhankelijkheid ontstaat. We werken dan toe naar een afscheid, meestal op mijn initiatief.

Amaranatho: Veel coaches, therapeuten en leraren benaderen hun werk vanuit een gevoel van afgescheidenheid tussen henzelf en hun cliënten/studenten. Ze volgen vaak een individualistisch en hiërarchisch model, wat kan leiden tot een onevenwichtigheid in macht en hechtingsproblemen. Het creëert de dynamiek van een subject-object, waarbij de coach/therapeut/leraar de rol van gezag aanneemt ten aanzien van de cliënt/student.

Vanuit het non-duale perspectief is deze scheiding illusoir. In een non-duale benadering begrijpt de leraar/coach dat hij niet werkelijk gescheiden kan zijn van de student/gecoachte. Hun relatie is er een van inherente verbondenheid. Beide partijen gaan het proces van samen leren aan, erkennen hun wederzijdse afhankelijkheid en hebben duidelijkheid over hun respectievelijke rollen.

Wanneer deze transparantie ontbreekt, kunnen goeroes hun autoriteit doen gelden, kunnen sektes ontstaan en kunnen individuen misplaatste gehechtheden ontwikkelen die onze gedeelde menselijkheid en compassie ontkennen.

Als analogie: een coach/therapeut of leraar kan vergeleken worden met een ‘goed genoeg ouder’ die de ontwikkelingsbehoeften van een kind begrijpt. Hij erkent dat het kind niet aan hem toebehoort en dat het alleen zijn rol is om de groei van het kind te voeden en te ondersteunen zodat het aan zijn eigen reis kan beginnen.

De primaire focus van de non-duale benadering is ervoor te zorgen dat de coach/leraar/therapeut overbodig wordt. Dit wordt bereikt door afstand te doen van elke geprojecteerde autoriteit en deze volledig terug te geven aan de cliënt/student. Het doel is dat elk individu zijn autonomie terugwint en dat er niet langer afgegaan wordt op de coach/leraar/therapeut of dat deze gezien wordt als een centrale figuur.

4. Om tot de kern te komen kun je twee wegen bewandele: de directe en de indirecte weg. Welke volg je en wat is de reden? Kun je een voorbeeld uit je praktijk beschrijven van een ‘succesvolle’ casus van een van deze benaderingswijzen?

Sandra: Voor mij is er geen of-of, maar een en-en. Het is een schijnbare paradox: Ik ben Dat, perfect zoals Ik Ben en er zijn allerlei verkrampingen, versluieringen van mijn afgescheiden ik die het zicht op en ervaren van je Ware Zijn wegnemen, ook als ik denk dat ik Dat ben.

Cees: In ons boek Van vermijding naar bevrijding ~ drie coachingswegen naar Zijn beschrijven we de directe en de indirecte weg. Paul Smit beschrijft daarin de directe weg van de non-dualiteit en neo-advaita: alles gaat zoals het gaat en het leven is een geheel verzorgde reis. Dat klinkt eenvoudig. Alleen leven we vanuit het idee een IK te zijn die het leven in goede banen moet zien te leiden. Met alle frustraties en lijden van dien. Als het lijden te groot wordt, ontstaat urgentie en gaan we op zoek naar bevrijding. Ofwel via de directe weg (bv. non-dualiteit) of de indirecte bevrijdingsweg (bv. dzogchen). Zelf bewandel ik met mijn coachees de indirecte weg.

 Een voorbeeld hiervan is dit: tijdens een Heartfulness-training die ik geef ga ik in op ‘Ik ben niet mijn gedachten, gevoelens en ervaringen, deze verschijnen in en verdwijnen uit mijn bewustzijn. Je kunt deze ervaringen leren waarnemen, er niet in meegaan, maar je er wel bewust van zijn’. Vervolgens doe ik een ademoefening, vraag de deelnemers te letten op gedachten die opkomen en ook te ‘zien’ dat er tussen elke gedachte en de volgende een soort van stilte is, een leegte, waarin niets gebeurt. Ik leg uit dat dat bewustzijn is waarin alles verschijnt en uit verdwijnt. Geheel vanzelf. Hoef je niets voor te doen. Cognitief is dat goed te volgen. Ik laat een stilte vallen en vraag de deelnemers dit voor zichzelf verder te ervaren en op te merken wat dit inzicht met hen doet. Ik zie bij een deelnemer een subtiele glimlach verschijnen, waarbij het gezicht verstilt. Er ontstaat duidelijk rust. In de nabespreking vertelt ze dat de oefening haar zeer heeft geraakt en het inzicht plus de ervaring mindblowing was.

Het volgende is een voorbeeld van de directe weg. Tijdens mijn eerste retreat bij Isaac Shapiro viel ik na zijn vraag: “What is it that’s looking through those eyes?” vanuit grote stress in Zijn. Mijn verstand stopte, het werd leeg, stil, open en ik kon nog net uitbrengen:“It’s I.” Direct nadien was ik zo vol van deze ervaring dat ik erover vertelde aan een klant, een technisch ingenieur, aan tafel in het bedrijfsrestaurant. Hij vroeg hoe dat dan ging. Ik zei: “Nou zo!” Ik keek hem in de ogen en vroeg: “What is it that’s looking through those eyes?” En bam, daar ging ie. Hij viel helemaal stil, tranen rolden over de wangen. Dat was heel ontroerend.

5. Als coach/therapeut sta je vaak ook machteloos. Is het enige niet je kwetsbaarheid tonen en om samen met de hulpvragende de belemmeringen en obstakels weg te nemen? Of kun je meer betekenen? Of is dit meer iets van je eigen manifestatiedrang?

Cees: Voor mij is het beide. Ik kan me bewust zijn van mijn machteloze egodrang om te willen helpen bij trauma en grote kwetsbaarheid van de ander, waardoor ik mezelf te belangrijk kan maken en in een soort van ‘ouderrol’ terecht kan komen. Dat komt soms nog voor en komt meestal voort uit empathie. Na 30 jaar ken ik dat spelletje echter wel en kan het ook benoemen: dit is wat er nu in mij gebeurt. Ook kan ik worden geraakt door de diepe pijn van de ander, waardoor ook bij mij tranen in de ogen staan. Ik laat dat dan maar gebeuren. Wat merkbaar is voor beiden is een diepgevoelde verbinding op dat moment, die in zichzelf een beperkt helende werking heeft.